TRUNG HỌC DUY TÂN - PHAN RANG

[Mây tím]

Những điều bạn có thể và không thể làm sau khi chích ngừa COVID-19 Kể từ đầu năm 2020, mọi người đã trông chờ vào một loại vaccine COVID-19 hiệu quả, an toàn để cuộc sống trở lại bình thường. Tất cả vaccine COVID-19 hiện đang được sử dụng trên thế giới đều được chích thành hai liều, cách nhau vài tuần. Tuy nhiên, vaccine sẽ không mang lại cho bạn sự bảo vệ ngay tức thì. Tiến sĩ Kylie Quinn, nhà miễn dịch học thuộc Đại học RMIT cho biết, cơ thể mất khoảng hai tuần để tạo ra đủ kháng thể để tự bảo vệ mình chống lại virus, nhưng “bảo vệ” không hoàn toàn đồng nghĩa với “miễn dịch”. “Có nhiều mức độ hiệu quả khác nhau,” bà nói. “Một số loại vaccine có thể ngăn ngừa hoàn toàn sự truyền nhiễm (sterilising immunity), nhưng điều đó rất khó đạt được với vaccine. Mức độ miễn dịch tiếp theo là khi chúng ta có thể không ngăn ngừa được nhiễm trùng, nhưng nó không phát triển đến mức gây bệnh hoặc khiến chúng ta cảm thấy yếu ớt. Và mức độ thấp hơn nữa là khi chúng ta có thể bị nhiễm bệnh, nhưng chúng ta sẽ có thể ngăn chặn nó phát triển thành bệnh nặng.” Tôi có thể lây lan virus sau khi chích ngừa không? Chuyện đó hoàn toàn có thể xảy ra. Vẫn còn quá sớm để kết luận liệu vaccine sẽ ngăn ngừa nhiễm trùng hoàn toàn, hay chỉ ngăn ngừa bệnh nghiêm trọng do nhiễm trùng gây ra. Trong trường hợp thứ hai, điều đó có nghĩa là vaccine sẽ giúp bạn không mắc bệnh, nhưng bạn vẫn có thể trở thành vật chủ và lây lan virus cho người khác. Thế nhưng các chuyên viên cho rằng đó không phải là điều đáng lo ngại. Tiến sĩ Quinn cho biết những câu hỏi như thế này là rất bình thường trong tất cả các đợt khai triển vaccine. “Với sự lây lan, bạn cần phải tạo ra đủ virus để có thể gây ảnh hưởng đến người khác, và chúng tôi hiện không có bất kỳ tin tức nào về điều đó với các loại vaccine này,” bà nói. “Với bất kỳ loại vaccine nào, những gì xảy ra sau khi khai triển là giai đoạn bốn. Giai đoạn bốn là khi vaccine được phổ thông trong cộng đồng và chúng tôi theo dõi cách mọi người phản ứng với nó, cũng như cách virus phản ứng với mức độ miễn dịch gia tăng trong dân số của chúng ta.” Vaccine sẽ giữ cho tôi được an toàn trong bao lâu? Đây là một câu hỏi mà các nhà khoa học chưa thể trả lời, mặc dù các kết quả thí nghiệm đều cho thấy mức độ bảo vệ hữu hiệu trong vài tháng sau khi chích ngừa. Vaccine hoạt động bằng cách đưa “bản thiết kế” của virus vào hệ miễn dịch của bạn. Hệ miễn dịch sẽ xem “bản thiết kế” đó như một mối đe dọa và bắt đầu xây dựng các kháng thể để bảo vệ bạn chống lại nó. Điều đó có nghĩa là nếu bạn bị nhiễm virus thực sự trong tương lai, hệ miễn dịch của bạn sẽ biết cách phản kháng. Tiến sĩ Quinn cho biết thời gian tồn tại của những kháng thể đó phụ thuộc vào “trí nhớ” của hệ miễn dịch của chúng ta (immune memory). “Trí nhớ miễn dịch là cách các tế bào miễn dịch của chúng ta nhận ra và ghi nhớ tình trạng nhiễm trùng, để chúng có thể phản ứng với nó nhiều tháng và nhiều năm sau đó,” bà nói. “Chúng tôi không biết trí nhớ miễn dịch sẽ tồn tại bao lâu với vaccine SARS-CoV-2, nhưng chúng tôi nhận được tin tức khá tốt từ những người đã từng bị nhiễm bệnh hoặc đã chích vaccine khoảng 8 hoặc 9 tháng trước và vẫn còn mức độ trí nhớ miễn dịch thực sự tốt.” Nếu các virus biến đổi mới tiếp tục phát triển thì sao? Trong vài tháng qua, các biến đổi mới của COVID-19 đã xuất hiện ở Anh, Nam Phi và Brazil. Các virus biến đổi này có các biến đổi khác nhau khiến virus dễ lây lan từ người này sang người khác, nhưng vẫn chưa có bằng chứng cho thấy chúng gây bệnh nặng hơn. Các virus biến đổi mới đặt ra một thách thức là chúng khiến hệ miễn dịch của bạn khó nhận ra virus hơn. Nhưng Tiến sĩ Quinn nói rằng điều đó không khiến cho các vaccine hiện tại của chúng ta trở nên vô dụng. “Tại thời điểm đó, chúng ta có thể cân nhắc việc điều chỉnh vaccine và thay đổi chúng, giống như cách chúng ta đối phó với bệnh cúm, từ năm này sang năm khác,” bà nói. “Chúng ta có một số thiết kế vaccine phù hợp để làm điều đó, bao gồm vaccine mRNA và vaccine Novavax.” Khi nào thì chúng ta sẽ đạt được miễn dịch cộng đồng? Miễn dịch cộng đồng là khi cả cộng đồng được bảo vệ khỏi virus vì đã có đủ số người bị nhiễm hoặc được chích ngừa. Điều đó khiến cho virus khó thể tiếp tục lây lan vì không có đủ vật chủ. Nhưng bao nhiêu người sẽ cần phải chích vaccine để đạt được miễn dịch cộng đồng? Giáo sư Sharon Lewin, Giám đốc Viện Nhiễm trùng và Miễn dịch Peter Doherty, nói rằng con số này phụ thuộc vào việc liệu vaccine có thể ngăn chặn hoàn toàn nhiễm trùng hay chỉ ngăn chặn bệnh nặng. “Giả sử rằng việc chích ngừa khiến bạn không bị nhiễm bệnh hoặc giảm đáng kể khả năng bị nhiễm bệnh, thì trung bình khoảng 60-70% sẽ cần phải được chích ngừa,” bà nói. “Nếu vaccine chỉ có hiệu quả thấp trong việc ngăn chặn sự truyền nhiễm, thì bạn sẽ cần phải chích vaccine cho nhiều người hơn.” Nếu có đủ số người được chích ngừa, thì có thể đạt được miễn dịch cộng đồng trước cuối năm nay. Tuy nhiên, các chuyên viên chích ngừa nói rằng chúng ta không nên quá chú trọng vào khái niệm miễn dịch cộng đồng. “Những gì chúng tôi biết là chúng ta có một loại vaccine ngăn mọi người bị bệnh và phải nhập viện, và điều đó rất quan trọng vì đó là điều chúng tôi thực sự lo lắng ở đây,” Giáo sư Lewin nói. Tôi có thể ngưng giữ khoảng cách xã hội sau khi chích ngừa hay không? Tại nhiều nước, các cơ quan y tế khuyên người dân nên tiếp tục giữ khoảng cách xã hội và các biện pháp an toàn khác sau khi chích ngừa. Giáo sư Lewin cho biết những biện pháp đó có thể sẽ được duy trì cho đến khi giới hữu trách có thêm dữ liệu về vaccine. “Bạn vẫn nên giữ khoảng cách xã hội, rửa tay, ở nhà nếu bạn bị bệnh, và đi test nếu bạn có các triệu chứng, vì chúng tôi chưa biết liệu vaccine có hiệu quả trong việc giảm nhiễm trùng và truyền nhiễm hay không,” bà nói. “Do đó, khi bạn được chích ngừa, bạn sẽ không cần phải nhập viện – chúng tôi cho rằng hiệu quả gần như 100% – nhưng bạn vẫn có thể nhiễm virus và lây cho người khác.” Khi nào thì tôi có thể đi du lịch nước ngoài? Thật không may, có vẻ như việc đóng cửa biên giới của nhiều nước sẽ là một trong những điều cuối cùng thay đổi sau khi khai triển vaccine chich ngừa. “Mặc dù chưa có quyết định chính thức nào được đưa ra, nhưng kỳ vọng của chính phủ là trong khi COVID-19 tiếp tục gây ra mối đe dọa đáng kể đối với sức khỏe cộng đồng trên toàn cầu, những người từ nước ngoài trở về vẫn được yêu cầu thực hiện các biện pháp giảm thiểu rủi ro thích hợp, bao gồm có kết quả xét nghiệm âm tính trước khi bay và cô lập bắt buộc khi đến, để giảm thiểu rủi ro cho cộng đồng,” một phát ngôn viên của Bộ Y tế nói. Giáo sư Lewin nhận định con số người được chích ngừa chắc chắn sẽ là yếu tố quan trọng trong việc mở cửa biên giới quốc tế. “Việc đi du lịch đến một nơi khác sau khi chích ngừa sẽ khiến bạn an tâm hơn, rằng nếu bạn tiếp xúc với virus, bạn sẽ không bị bệnh và không phải nhập viện, vì vậy đây là một biện pháp phòng ngừa tuyệt vời,” bà nói. “Tôi nghĩ một khi bạn đã được chích ngừa, sẽ có ít hạn chế hơn đối với những người muốn ra khỏi nước.” Thế nhưng việc quay trở lại là một vấn đề khác. “Cho đến khi chúng ta biết rằng vaccine bảo vệ chống lại sự truyền nhiễm, vẫn luôn có khả năng những người được chích ngừa có thể nhiễm virus, có nghĩa là họ vẫn sẽ phải cô lập,” bà nói. “Nhưng có thể sẽ có những thay đổi đối với mức độ cô lập. Hiện tại, chúng ta cô lập tất cả những người từ nước ngoài đến. Điều đó có thể thay đổi. Chúng ta có thể có các mức độ kiểm dịch khác nhau dựa trên việc bạn đã được chích ngừa hay chưa, hay dựa trên quốc gia mà bạn đã đến.” Claudia Farhart, Đăng Trình