Thiên hạ đều sợ năm 2000, thiên niên mới trời sẽ sập, hoảng lên vì mấy ông tôn giáo dọa, nào là thiên chúa bất mãn nhị thiên, ngày phán quyết cuối cùng v.v…Nhưng năm nào trong lịch sử lại không có chuyện mà nói. 20 năm qua nhanh như chớp cho nên những diễn biến chính trị năm ấy còn nguyên để có thể hoành hành, nói theo kiểu cũ là lịch sử có thể tái diễn. Câu chuyện bắt đầu với Al Gore (AG).
Chàng đẹp trai to con nầy thừa hưởng gia tài chính trị của cha. AG senior làm mưa làm gió trên chính trường Tennessee, với chức vụ thượng nghị sĩ. Cậu con về sau cũng là TNS ở đấy nhưng trên thực tế là dân Washington. AG ứng cử và đắc cử phó TT cùng Bill Clinton 1992 và tiếp tục một nhiệm kỳ nữa. Sau đó AG được chọn đại diện Dân Chủ (DC) chạy đua vào White House cùng thống đốc Texas, George Bush Junior, con cựu TT George Bush Senior và anh ruột Jeff Bush đương kim thống đốc Florida, tiểu bang gắn liền với cuộc tranh tài nầy.
Thất bại của AG là một chuổi sự việc mới trông không dính nhau nhưng thật sự kết nối khắng khít, trùng trùng duyên khởi.
AG vào đấu trường lúc đảng DC thừa hào khí, đến độ người ta cho rằng nếu luật cho phép thì Clinton tranh cử còn thắng, hay Hillary Clinton tranh cử TT thay vì TNS New York; lúc ấy bộ trưởng tài chánh Cohen sửa cách kế toán và cho biết USA thặng dư ngân quỹ chưa bao giờ có trong lịch sử. Nhưng AG không chịu “ăn có” hay “ăn thật” việc nầy và cố tránh xa Clinton vì AG tin rằng vụ Monica sẽ làm ông mất phiếu.
Để giải quyết điểm nầy, AG đưa ra khẩu hiệu: giá trị gia đình, và người giới thiệu AG tại đại hội DC là ái nữ, thay vì thông lệ là một thống đốc; AG chọn Joe Lieberman, TNS Connecticutt, làm phó; Joe đã chỉ trích Clinton và theo phe truất phế Clinton (indictment). Joe không tự tin nên vừa tranh cử với AG vừa tranh cử vào thượng viện vì lúc ấy ông mãn nhiệm kỳ 6 năm. AG tránh không gặp Clinton trong dịp hai người đến dự tang lễ một thượng nghị sĩ tử nạn máy bay.
[chức vụ tổng thống đã thay đổi từ địa vị thần thánh hay một good daddy đến thành một "job", trong nền quản trị công cộng. Từ quan niệm xây White House thế nào cho dân đi ngoài đường thấy TT làm việc bên trong đến TT phải ngồi trong xe kính chống đạn. Dân chúng đã mặc thị chấp nhận lời quảng cáo của New York Times: hãy bỏ phiếu cho Bill Clinton và đồng thời không cho vợ và con gái đến gần để tránh sự sờ mó (to avoid any unwanted pass). AG không có gì để thương hay để ghét; đối thủ Bush không khệ nệ, nếu cần bạn nhậu chung hay xem thể thao chung, ấy là Bush. [He was very personable]. Tuy chủ trương giá trị gia đình, sau bầu cử vài tháng Tipper Gore đã bỏ chồng (hay bị chồng bỏ?)]
Chuyện trời ơi mà AG phải gánh là vụ bé Elian Gonzalez vượt biên từ Cuba với mẹ và dượng ghẻ trên chiếc thuyền phao bơm hơi; một mình Elian sống sót và được thân nhân đến trước nuôi dưỡng ở Miami. Cha đẻ của Elian viện cớ dượng ghẻ chưa chính thức là chồng của mẹ và không có khai sanh thừa nhận nên vô thẩm quyền quyết định sự ra đi, và chính ông là cha, muốn Mỹ giao trả bé Elian về.
Giữa lúc chưa ngả ngũ, Garcia Marquez nhảy vào bằng một bài bình luận trên New York Times. Nhà văn trúng giải Nobel Nam Mỹ và là bạn và thụ ân Fidel Castro, ông đưa ra bức hình sinh nhật bé. Elian đội nón cao bồi, hai súng lục hai bên, ngực đeo hai băng đạn chéo. Marquez viết: Elian không chết trên biển mà chết trên khô với lối giáo dục bạo động kinh hồn. Dư luận trong và ngoài nước muốn Elian về xứ; sau mấy lần kiện thưa, tòa tối cao Mỹ trả bé về. [Elian đã thành con cưng của Fidel Castro. Bé tránh cái bạo động “nylon plastic, súng giả” mà Marquez đã kết án, để chơi cái bạo động súng thiệt trong đoàn khăn đỏ, ủy viên chính trị].
Clinton giao việc nầy cho Al Gore thi hành. Dĩ nhiên cộng đồng Cuba lưu vọng ở Florida phản đối và đã không bỏ phiếu cho Al Gore, mà Bush chỉ hơn 537 phiếu thấm chi, nếu người Cuba ủng hộ. Cảm thấy sự chống đối nầy, AG đã vận động với thị trưởng Miami gốc Cuba Alex Penelas và hứa chọn làm ứng cử phó tổng thống. Nhưng khi AG chọn Joe Lieberman, người nầy không vận động và đi du lịch xa những ngày gần bầu cử; sau đó lánh mặt và mong cầu Cộng Hòa giúp cho giữ ghế thị trưởng.
Florida là tiểu bang con ruồi đậu nặng đòn cân, với 25 phiếu cử tri đoàn. Thống đốc là anh ruột của Bush, đứng đầu văn phòng tiểu bang (secretary of state) Katherine Harris (KH) là phó chủ tịch uỷ ban bầu cử của Bush, rất đắc lực trong việc tái kiểm phiếu (nói sau). Mà Florida có hình thái địa dư nhân chủng đặc biệt, mỗi đơn vị bầu cử có chung khuynh hướng chính trị khá rõ ràng; vùng nào thay đổi ý kiến, vùng nào là đất cắm dùi của DC, CH. Như vậy chính trị thẳng thớm và chính trị ma đầu dễ bề hoạt động. Florida có lịch sử bầu cử “khó nói”, đầu tiên là ứng cử viên Haye bị tố cáo gian lận và sau đó thương lượng không ứng cử kỳ hai. Nhiều lần ứng viên khác đảng với thống đốc đều lảnh búa. Thống đốc DC đã cho Bob Dole đi đong cũng như Jeff Bush với AG.
Florida cho phép các county in lá phiếu riêng. Palm Beach County đã vẽ mẫu phiếu hổn danh là butterfly ballot như bướm bay; design như thế nào ai cũng có thể lầm lẫn “chọt” vào ô bầu cho Buchanan, hay vừa có kết quả đôi vừa Gore và Buchanan (bất hợp lệ). Vụ tái kiểm cho thấy một điều kỳ lạ. Khi cử tri “chọt” thì vảy lõi (chad) sẽ rơi và để lại khoảng trống và máy sẽ đọc và ghi một yes; nếu còn lưng lửng thì máy từ chối, nếu kiểm bởi người thì được là phiếu thuận. Khi kiểm tay thì phát giác nơi chỗ của Gore nhiều “chad” còn đeo lưng lửng, chuyện nầy không xẩy ra với Bush. Florida không thể rửa sạch vụ gian lận nầy vì các chứng cớ và những diễn biến khác.
Nov 07, 2000, Florida tuyên bố Bush hơn Gore 1784 phiếu; Gore không để ý con số thực nên đã gọi Bush công nhận thua cuộc. Sau đó AG rút lại lời nói viện dẫn sự sai biệt quá nhỏ cần đếm lại. Luật tiểu bang đòi hỏi đếm lại trong các cuộc bầu cử nếu sai biệt chưa được 1%. Tiểu bang tự động đếm lại. Kết quả ngày đầu số phiếu của Bush giảm xuống dưới một ngàn.
Katherine Harris cho dùng hai cách đếm: bằng máy những vùng trong ảnh hưởng của AG; đếm tay vùng ảnh hưởng của Bush. Đếm máy không chính xác vì những vảy vụng “chad” còn đeo và máy từ chối. Kết quả đếm máy vẫn cho Bush số phiếu dẫn đầu nhưng rút lại còn 527 phiếu.
Hai bên kiện nhau và đấu trường pháp lý kịch liệt. AG yêu cầu đếm tay vì có lợi. Bush đã kiện đến Tòa Tối Cao và Tòa quyết định ra lệnh ngưng đếm và Katherine tuyên bố Bush thắng ở Florida với 537 dân phiếu và có 25 phiếu cử tri đoàn đủ đề làm tổng thống. Hôm sau AG công nhận thua.
Jeff Bush đã đứng ngoài rút lui (recuse) nhưng ai cấm hành động hậu trường. Nếu recuse theo đúng nghĩa Katherine Harris phải làm như vậy. KH là đồng chủ tịch ủy ban vận động của Bush; bà không dấu diếm nói rõ Bush sẽ cử bà làm bộ trưởng ngoại giao hay ít nhất đại sứ tại LHQ. (Thực tế không có gì KH phải chật vật mới vô được hạ viện và thất cử thượng viện) KH đã dùng gần 5 triệu trong ngân sách thuê một công ty điện tử xét lại danh sách cứ tri và đưa tên 57 ngàn người đi bầu thành tội phạm không được đầu phiếu; nhiều người trùng tên cũng thành tội phạm; nhiều county không chịu dùng kết quả nầy để gạch tên. Đảng DC cho biết đa số những người nầy có cảm tình với DC.
Trở lại phán quyết của tòa trên, chúng tôi chỉ nói kết cuộc vì câu chuyện quá nhiều danh từ pháp lý khó hiểu. Phán quyết 5/4 chấm dứt hoàn toàn việc tái kiểm phiếu và Bush thắng ở Floriada với 537 phiếu thường dân, trở thành tổng thống với tỷ số 271/266 electoral votes. Quyết định nầy đã chia đôi tối cao pháp viện và cả nước và tình trạng lưỡng phân xã hội bắt đầu. Lần đầu tiên tòa trên phủ quyết một điều thuộc thẩm quyền của tiểu bang. Dư luận chống đối nhiều hơn ủng hộ; mấy trăm luật gia đã ký tờ phản đối. Tòa đã đi nước đôi, nói rằng phán quyết nầy sẽ không tạo ra một tiền lệ, một án lệ, mà chỉ giới hạn trong hoàn cảnh hiện tại (limited to the present circumstances); nhưng có phán quyết nào của tòa lớn nhỏ mà không thành án lệ.
Dẫu vậy, những quan tòa hiện tại chức đã cho đó là án lệ theo bình luận mới nhất của thông tấn CBS. Quyết định nầy của tòa bắt nguồn từ một câu chuyện cá nhân khá rườm rà. Lúc ấy Rehnquist (1924-2005) là chánh án bảo thủ nhất, được Nixon chọn; suốt đời ông luôn cộng tác với đảng CH.
Trong trong nhiệm kỳ thứ nhất của Bush senior, Rehnquist cho biết sẽ về hưu trong nhiệm kỳ thứ hai nhưng chẳng may Bill Clinton thắng cử ngoài dự đoán của nhiều người. Vì không muốn thấy người kế nhiệm không bảo thủ như mình, ông quyết định ở lại. Cho đến năm 2000, cậu Bush con đang tranh ăn tranh thua với AG; đó là cơ hội tốt nhất cho Rehnquist thỏa lòng có người bảo thủ ngồi ghế của mình. Ông đã làm cho Bush thành tổng thống, một cách chắc chắn vì tái kiểm coi bộ giúp cho AG nhiều hơn.
Như nói trên, tòa đi hàng hai, nói chỉ là một phán quyết đơn độc. Trong 20 năm qua, giới luật gia cho rằng mọi phán quyết đều là án lệ. Ngay trong tuần nầy (Oct 14, 2020) tòa trên muốn có một quyết định gần giống vậy ở Pennsylvania; tiểu bang ra quyết định phiếu bầu bằng thư vẫn có giá trị nếu đến trong vòng ba ngày sau bầu cử. Nội vụ đưa lên tòa trên; kết quả tại tòa là 4/4, đang chờ Amy Barrett.
Donald Trump rất thực tế. Kết quả bầu cử vừa rồi giống như trường hợp Bush, thua dân phiếu, thắng tại cử tri đoàn; sẽ có những tiểu bang số phiếu chênh lệch quá nhỏ, những “Florida” sẽ xuất hiện, kiện tụng v.v… Ông nói rất có thể kết quả hai bên sẽ kéo nhau ra tối cao pháp viện. Những dự phóng bằng thống kê hay bầu giả bằng computer cho thấy Trump thắng nức vách đổ thành không làm Trump khinh địch. Vả lại vụ corona làm thay đổi cách bầu cử, ví dụ cử tri đi bầu sớm chưa biết những chuyện động trời như email của Hunter Biden; TNS Cruz Texas tỏ ra nghi ngờ sự thành công của CH phe mình trong cuộc bầu cử sắp đến.
Nếu tuồng tích tranh tụng tại tòa cao xẩy ra thì nói chung 6 thẩm phán bảo thủ sẽ nghiêng về Trump. Nhưng chắc chắn nhất là Robert, Kavanaugh và Barrett. Ba vị nầy thời 2000 (khi đang hành nghề luật sư tư) đã đến Florida làm việc cho Bush trong chuyện tái kiểm phiếu. Thẩm phán Thomas còn sống, đã bỏ phiếu thuận ủng hộ Bush.
CH gấp rút đưa Barrett vào tối cao pháp viện. Dự đoán sau khi được chấp thuận, bà sẽ tuyên thệ nhậm chức ngay trong tháng mười. Các TNS thuộc DC đã hỏi bà có rút lui (recuse) nếu Trump tranh tụng, bà trả lời thẩm phán không có quyền nói trước về những vụ án chưa có. Barrett recuse khác với Jeff Bush recuse vì Barrett là người bỏ phiếu.
Lắm khi chính trị cũng như thể thao, hay không bằng may, trong nghệ thuật theo gái, đẹp trai không bằng chai mặt. Trà dư tửu hậu bàn rằng trời cho Trump hai việc: Barrett và computer của Hunter Biden; về Barrett, nhiều kẻ cho rằng việc chống phá thai của bà sẽ giúp Trump thêm phiếu. Nhưng Trump dụng nhân như dụng mộc, chuẩn bị đáp ứng tình thế, nhỡ như khi ...“just in case…” Tây phương có câu: chính trị là khoa học về các khả thể. (Politique c’est la science de possibilités). Trump thấy khả thể tối cao pháp viện đóng vai trò quyết định, lịch sử tái diễn, ông kỳ vọng rắc rối nhưng rồi cũng như Bush thuê bao từng bốn năm ngôi nhà màu trắng, được gọi theo lối kính trọng là Bạch Cung hay Bạch Ốc.-
xuất xứ
Web Page Name
Trang Bìa
Photo Albums
Trợ giúp
Tìm kiếm
Thành viên
Nhóm
Ghi danh
Lý lịch
Đăng Nhập
