TRUNG HỌC DUY TÂN - PHAN RANG

[Mây tím]

Mùi Cà Na Long Thắng xứ sở quê mùa. Đi thăm cháu nội đem “dùa” cà na Có một loại cây trong ký ức tuổi thơ không biết có từ bao giờ, nhưng tôi chỉ nghe ông Nội nói là có từ rất lâu rồi, chắc cách đây hơn cả trăm năm gì đó. Nơi xuất hiện đầu tiên của cây cà na là ở Long Thắng, huyện Lai Vung tỉnh Đồng Tháp. Lúc đầu người ta chỉ thấy loại cây này mọc theo các mương rạch và mé sông, những nơi có nước, chủ yếu để giữ cho đất không bị sạt lở. Và cũng không ai biết ngoài công dụng giữ đất thì loại cây mọc hoang này nó công dụng gì khác nữa không. Cho tới khi có người phát hiện ra trái của loại cây này có thể ăn được thì cây cà na được nhân giống khắp các tỉnh miền Tây. Tôi nhớ ngày trước ở quê hầu như nhà ai cũng nghèo; những món ăn vặt với bọn con nít chúng tôi là một điều rất xa xỉ. Món ăn vặt của bọn tôi là những thứ có sẵn mọc ngoài vườn, như trái cơm nguội, ổi dại, trái sắn hay trái cà na... Đó là những món quà tuyệt vời mà thiên nhiên ban tặng cho bọn tôi. Hồi đó xứ tôi ở chỉ mỗi nhà ông Hai hàng xóm là có cây cà na. Ông mang giống cây về từ quê của bà Hai gái trồng thử xem thế nào, nên ông rất quý giống cây lạ này. Ông chăm chút rất kỹ mặc dù ở xứ khác cây cà na chẳng có giá trị gì cả. Nhưng ở xứ tôi nó là loại cây hiếm nên người ta quý. Bọn trẻ chúng tôi cứ lăm le cây cà na của ông Hai. Một phần vì hiếu kỳ, một phần vì muốn ăn thử xem trái lạ nó ngon đến cỡ nào. Ông Hai bảo bọn tôi, “Đợi khi nào trái ăn được ông Hai sẽ hái cho mỗi đứa vài trái ăn thử”. Nhưng bọn con nít nghịch như quỷ sứ như bọn tôi làm sao có thể chờ đợi được lâu. Chờ ông Hai đi vắng cả đám con nít trong xóm, trong đó có tôi, lên kế hoạch thực hiện phi vụ hái trộm. Mấy đứa con trai thì chịu trách nhiệm leo lên cây, hái càng nhiều càng tốt. Tôi là con gái nên được phân công đứng dưới gốc canh chừng, nếu thấy ông Hai từ xa thì phải thông báo cho mấy đứa đang ở trên cây leo xuống liền. Đứa nào cũng muốn hái cho đầy túi áo, túi quần rồi mới chịu xuống. Nhưng bất thình lình ông Hai xuất hiện làm bọn tôi trở tay không kịp. Mặt tôi tái xanh, còn bọn con trai không kịp leo xuống, chỉ còn có cách phi thẳng xuống sông để thoát thân. Đứa nào chạy về trước thì đến điểm tập kết là nhà tôi. Còn phần tôi vì sợ quá thay vì chạy đi trốn tôi lại đứng im và run cầm cập tỏ vẻ hối lỗi. Phen này ông Hai mà méc thì thế nào tôi cũng bị đòn tét đít. Nhưng trái với suy nghĩ của tôi, ông Hai không la mà sẵn tay lấy lồng hái cho tôi một nắm đem về. Ông nói, “Lần sau có muốn ăn thì nói ông bẻ, chứ mấy đứa leo lên cây lỡ mà bị té thì nguy hiểm lắm”. Ông Hai nhìn mặt khó vậy, nhưng mà dễ thương thiệt. Bọn con trai chờ tôi trước sân, tụi nó hỏi ríu rít vụ tôi bị ông Hai bắt lại, rồi tra xét xem tôi có khai tụi nó ra không. Tôi bảo tôi không khai, ông Hai không la mà còn cho thêm. Bọn nó tròn xoe mắt nhìn tôi tỏ vẻ nghi ngờ. Đến khi tôi đưa cho bọn nó xem mấy cái trái nhỏ nhỏ màu xanh trên tay thì bọn nó mới tin. Hào hứng với chiến lợi phẩm thu được, bọn tôi tò mò quan sát kỹ xem cái trái này nó ra làm sao? Trái cà na có hình bầu dục, to bằng ngón tay cái. Trái non có màu xanh; khi chín thì màu vàng nhạt, có vị chua và chát đặc trưng. Lấy một trái cà na chấm muối ớt, cắn vào một miếng đứa nào đứa nấy méo mặt vì cái vị vừa chua vừa chát của nó — cái cảm giác mà con nít tụi tôi ngày đó hay gọi là “do mót”. Kể từ ngày đó chúng tôi không còn hào hứng hái trộm cà na nữa. Mấy tuần sau khi cà na bắt đầu chín rộ, bà Hai hái trái đem vào chế biến kiểu làm sao đó, rồi kêu tôi tập hợp mấy đứa nhỏ trong xóm lại để bà Hai cho thưởng thức món cà na bà làm. Bọn tôi tới nhưng không đứa nào dám ăn vì nhớ lại cái vị vừa chua vừa chát của nó. Tôi là đứa được bà Hai thương nhất nên bọn con trai bắt tôi thử trước, nếu tôi ăn được thì chắc chắn bọn nó cũng ăn được. Tôi run run lấy một trái cà na cho vào miệng, từ từ thưởng thức. Bọn con trai sốt ruột cứ hỏi, “Sao rồi, sao rồi? Ăn được không? Làm sốt ruột quá.” Chưa đợi tôi trả lời bọn nó giành nhau ăn lấy ăn để, trong vòng tích tắc không còn sót lại trái nào. Không biết bà Hai làm kiểu gì mà nó ngon thiệt. Lớn lên một chút tôi được bà dạy làm món cà na ngâm đường mà bà vẫn thường làm cho bọn con nít chúng tôi ăn mỗi khi tới mùa. Cà na ngâm đường Món cà na không khó làm nhưng cần phải có thời gian. Cà na hái xuống còn tươi, dùng dao rạch khoảng 4, 5 đường xong ngâm nước muối khoảng 30 phút. Sau đó rửa sạch cho vào nồi, đổ ngập nước nấu cho sôi khoảng 15 phút. Xong tắt bếp, đổ cà na ra rửa lại lần nữa. Kế đến là nấu nước đường ngâm cà na; để khoảng vài giờ đồng hồ là có được món cà na ngâm đường hấp dẫn. Thôn Nữ Miền Tây hái Cà Na mùa nước nổi Theo dòng thời gian, bà Hai mất trong một lần bị bệnh. Ông Hai buồn nên chặt luôn cây cà na. Chúng tôi lớn lên mỗi người mỗi hướng, không còn thời gian quay quần bên nhau như hồi trước. Cà na bây giờ cũng được trồng nhiều hơn. Ngoài chợ người ta hay chế biến thành nhiều món như cà na ngào đường, cà na ngâm đường, cà na đập dập ướp muối ớt v.v. Nhưng tìm mãi không thể nào có được mùi vị cà na giống như bà Hai làm. Mỗi lần mùa lũ về, tầm khoảng tháng 8 tháng 9 âm lịch, cũng là mùa cà na. Thấy người ta bán cà na ngoài chợ tôi lại nhớ về ký ức tuổi thơ; nhớ ông bà Hai, nhớ cây cà na, và lũ bạn trong xóm. Hannah Nguyễn