TRUNG HỌC DUY TÂN - PHAN RANG :: Xem chủ đề - Chợ Thái Bình
TRUNG HỌC DUY TÂN - PHAN RANG TRUNG HỌC DUY TÂN - PHAN RANG
Nơi gặp gỡ của các Cựu Giáo Sư và Cựu Học Sinh Phan Rang - Ninh Thuận
 
 Trang BìaTrang Bìa   Photo Albums   Trợ giúpTrợ giúp   Tìm kiếmTìm kiếm   Thành viênThành viên   NhómNhóm   Ghi danhGhi danh 
Kỷ Yếu  Mục Lục  Lý lịchLý lịch   Login để check tin nhắnLogin để check tin nhắn   Đăng NhậpĐăng Nhập 

Chợ Thái Bình

 
Gửi bài mới   Trả lời chủ đề này    TRUNG HỌC DUY TÂN - PHAN RANG -> Truyện Ngắn, Bút Ký, Tạp Ghi...
Xem chủ đề cũ hơn :: Xem chủ đề mới hơn  
Người Post Đầu Thông điệp
Mây tím



Ngày tham gia: 24 Oct 2007
Số bài: 9547

Bài gửiGửi: Tue Sep 26, 2017 11:51 pm    Tiêu đề: Chợ Thái Bình
Tác Giả: Trang Nguyên

Chợ Thái Bình

Một góc Chợ Thái Bình ngay Ngã Năm Cống Quỳnh và Phạm Ngũ Lão.


Theo lịch sử hình thành đất Gia Định, Chợ Cây Da Thằng Mọi tức Chợ Thái Bình ở quận 1 là một trong những chợ có tuổi đời lâu năm nhất trên đất Sài Gòn. Cũng có lập luận cho rằng, chợ Cây Da Thằng Mọi, là tiền thân Chợ Điều Khiển cũng là Chợ Thái Bình ngày nay. Chợ này nguyên là một chợ chồm hổm tự phát do nhu cầu buôn bán hàng hoá cho quân lính của Cai cơ Trương Phước Vĩnh được chúa Nguyễn Phúc Chu bổ vào lập đồn dinh trấn áp loạn quân người bản xứ gốc Chân Lạp cướp phá chém giết người Việt từ đàng ngoài di dân vào phương Nam lập nghiệp định cư trên đất Sài Gòn, tức Phiên Trấn thời bấy giờ. Chức quan Điều khiển chỉ huy từ đó được lập nên. Và theo tên gọi chức quan, người dân thời ấy gọi tên chợ là Chợ Điều Khiển.

Như vậy, có hai quan điểm về tên chợ và vị trí? Trong bài viết trước đây “Chợ Ðũi ở đâu?”, tôi có đưa ra nhật xét: Ðây là câu hỏi mà nhiều nhà học giả và những người yêu thích tìm hiểu lịch sử thành phố Sài Gòn vẫn còn đang tìm kiếm thêm nhiều cứ liệu. Trong Cổ Gia Ðịnh phong cảnh vịnh xuất bản 1882 của ông Petrus Ký chỉ có nhắc đến Chợ Ðiều Khiển “Dù võng nghênh ngang chợ Ðiều Khiển / Quan quân rầm rập cầu Khâm sai” trong phần chú giải: “Chợ Ðiều Khiển thân ở trong Chợ Ðũi, đường vô Chợ Lớn, nguyên trước có quan điều khiển ở đó”. Ðiều này dễ làm nhiều người ngộ nhận Chợ Ðiều Khiển tức là Chợ Ðũi, trong khi Chợ Ðũi là Chợ Phú Thạnh có tên trên bản đồ hiện trạng thành phố Sài Gòn thời Pháp từ năm 1920.

Trước đó, trên bản đồ của Trần Văn Học vẽ năm 1815 có ghi chú tên chợ Ðiều Khiển vị trí ngay đường vô Chợ Lớn tức khu vực gần đường Phạm Ngũ Lão đoạn Ðề Thám cắt ngang ra đường Trần Hưng Ðạo ngày nay. Ðây cũng chỉ là sự phỏng chừng vị trí trên bản đồ với một tỷ lệ quá nhỏ để người ngày nay làm cứ liệu truy tìm một ngôi chợ trải qua vài ba trăm năm thay đổi tên gọi theo từng thời kỳ lịch sử phát triển vùng đất. Sách “Gia Ðịnh thành thông chí” do Trịnh Hoài Ðức ghi: “Chợ Ðiều Khiển cách trấn Phiên An về phía Nam 2 dặm rưỡi, khi xưa họp chợ trước Nha Ðiều Khiển, nên mới tên gọi đó... Nay nha trị đã dời đi, nhưng tên chợ còn như cũ, chợ này quán xá trù mật”.


Chợ ngày xưa tự phát không cần có nhà lồng


Nhà nghiên cứu Nguyễn Ðình Ðầu chỉ ra vị trí ngôi Chợ Ðiều Khiển như sau: “Chợ Ðiều Khiển nằm gần đường quan lộ (nay là đường Nguyễn Trãi). Cụ thể, chợ nằm trên đường Nam Quốc Cang thuộc phường Phạm Ngũ Lão, quận 1 ngày nay. Ðầu này nhìn sang dinh Ðiều Khiển, đầu kia tới đường xe lửa đi Mỹ Tho cũ, nơi có đường Bùi Thị Xuân ngày nay cắt qua”.

Vậy Chợ Cây Da Thằng Mọi, liệu có phải là Chợ Ðiều Khiển ngày trước do nhà nghiên cứu Huỳnh Minh viết trong cuốn Gia Ðịnh xưa và nay do nhà xuất bản Khai Trí in năm 1973 rằng: “Về sau, khi quân Pháp xâm chiếm miền Nam, cho sửa sang đường sá lại, xây cất thêm nhà cửa ở khoảng Chợ Ðiều Khiển. Các phố xá, hãng buôn của họ thiết lập ngày một nhiều. Ðiển hình là hãng Blancsubé được mở ra ngay góc đường Frères Louis và Arras (trước 1975, là Võ Tánh-Cống Quỳnh), cho nên tên Chợ Ðiều Khiển dần dần không còn ai nhắc tới nữa, mà lại lấy tên hãng trên mà gọi là chợ “Lăng Xi Bền”, rồi sau đổi thành “Chợ Thái Bình”. Ðiều nên biết thêm, chợ Ðiều Khiển khi xưa còn có tên là “Chợ Cây Da Thằng Mọi”.

Ðến đây Chợ Thái Bình lại có thêm một cái tên vào thời Pháp thuộc. Trong khi đó, vào thời học giả Trương Vĩnh Ký ghi nhận trong “Ký ức lịch sử Sài Gòn và vùng phụ cận” chỉ ra Chợ Ðiều Khiển và Chợ Cây Da Thằng Mọi là hai vị trí khác nhau nằm gần một khu vực. “Từ đường Thuận Kiều (Cách mạng tháng Tám ngày nay) đến Sở Nuôi Ngựa (góc Nguyễn Trãi – Cống Quỳnh ngày nay), người ta thấy có Chợ Ðiều Khiển và Chợ Cây Da Thằng Mọi. Có người nói hai tên đó chỉ cùng một chợ... Ðiều khiển là chức tước của vị tướng cầm quân, nên mang tên ấy. Nhưng tại sao gọi là Cây Da Thằng Mọi? Tên này do bởi một món hàng bày bán trong chợ. Ở đây người ta đem bày bán một thứ chân đèn bằng đất nung nặn như hình người mọi đen đội trên đầu, trong đó người ta đặt một tim bấc thấm ngập dầu phụng hay dầu dừa. Ngôi chợ này nằm dài suốt cửa nhà ông Blancsubé tới đường hỏa xa, có đầy nhà cửa và hàng quán”. Cùng quan điểm này, có học giả Vương Hồng Sển. Ông viết: “Khỏi Chợ Ðiều khiển là đến Chợ Cây Da Thằng Mọi”.

Lại nữa, trong ghi nhận của ông Trương Vĩnh Ký không nhắc đến Chợ “Lăng Xi Bền” mà chỉ nói ngôi chợ nằm suốt cửa nhà ông Blancsubé. Có lẽ, hồi trước người ta chuộng tiếng Tây nên gọi như thế cho không giống dân An-Nam-mít “Cây da thằng mọi”. Và nguyên là ngôi chợ tự phát không có tên chính thức họp mặt bán buôn cho dân chúng địa phương, không có xây cất nhà lồng chợ chắc chắn như các chợ khác trong vùng Sài Gòn – Chợ Lớn vào thời đó. Nhưng tại sao có tên Chợ Thái Bình?


Ngã Năm Cống Quỳnh


Có thể như thế này, sau khi chiếm Sài Gòn được mấy năm, Chuẩn Ðô đốc Louis Bonard, thống đốc đầu tiên của Nam Kỳ ký quyết định tổ chức hành chánh của tỉnh Gia Ðịnh và Công ty Coffyn được mời thiết lập dự án mở rộng Sài Gòn. Mặc dù vậy dự án này vẫn chưa được thực hiện, mãi sau vài năm, quyền thống đốc Pierre Roze quy định Sài Gòn nằm gọn trong quận 1 ngày nay, Chợ Lớn nằm ở quận 5, còn vùng đất ở giữa hai thủ phủ giữ nguyên các làng xã như thời triều Nguyễn. Theo đó, Phú Thạnh, Thái Bình, Hoà Bình, An Ðông, An Bình, Tân Hoà, Tân Kiểng, Phước Hưng thuộc về phủ Tân Bình. Nhưng sau khi Pháp chiếm nốt 3 tỉnh miền Tây Nam kỳ, phó đô đốc De La Grandière huỷ bỏ cấp tỉnh, phủ, chia Nam kỳ thành 25 hạt. Các xã nằm giữa như nói ở trên đều thuộc hạt hay quận Sài Gòn và đến năm 1930 Sài Gòn – Chợ Lớn sát nhập thành một. Do đó, Chợ Thái Bình, nằm tại xã Thái Bình và tự nhiên mang cái tên chợ đúng theo tên làng như bao ngôi chợ khác ở Sài Gòn – Chợ Lớn: Chợ Phú Thành, Chợ An Ðông, Chợ Hoà Bình...

Tuy nhiên hiện nay có nhiều người gọi là Chợ Thái Bình là chợ Nguyễn Thái Bình? Nguyễn Thái Bình là một sinh viên phản chiến bị bắn chết tại phi trường Tân Sơn Nhất dính dáng gì đến Chợ Thái Bình nguyên vị trí nằm tại quận 2 (trước 1975) trong khi đường Nguyễn Thái Bình tức đường Nguyễn Văn Sâm ngày trước lại thuộc quận 1. Mãi đến năm 1988, thành phố sắp xếp lại địa giới hành chánh một số phường, sát nhập quận 2 vào quận 1.

Năm 1980 tôi có một thời gian ngắn sống trong con hẻm Phạm Ngũ Lão với một người bạn gần Ngã Năm Cống Quỳnh, đầu hẻm ngó thẳng sang Chợ Thái Bình. Con hẻm này nay đã giải toả thật tiếc. Tôi nhớ con hẻm cụt rộng thoáng, có một dãy nhà gạch một tầng chia theo lô, mái ngói, xây cất chắc chắn. Theo như người bạn nói, dãy nhà này nguyên của một ông làm Thừa phát lại, sau 1975 di tản ra nước ngoài bỏ lại. Một dãy bên kia, nhà cửa xây dựng hiện đại hơn, toàn dân công chức trí thức. Mỗi chiều sau khi cơm nước, hai thằng tôi ngồi uống trà lắng tai nghe tiếng dương cầm của cô hàng xóm cất lên thật du dương.

Con hẻm ngắn đó hoàn toàn là một thế giới khác chỉ cách xa ngoài kia bên đường Phạm Ngũ Lão vài chục mét lại là một thế giới xô bồ kẻ chợ. Hồi đó, chợ vẫn còn hai nhà lồng, mái ngói buôn bán hàng khô, còn khoảng giữa là khu cá mắm. Ðôi lúc mỗi chiều, chúng tôi không nghe được tiếng đàn của cô hàng xóm thì thấy thiếu thiếu sự giải khuây trong khi gần nhà có rạp Khải Hoàn chẳng có phim chiếu gì hay ho hơn phim đầu máy VCD ở cái quán cà phê che chắn ngay khoảng giữa hai nhà lồng chợ. Vào thời gian này Sài Gòn bắt đầu nhập lậu đầu máy và băng phim đấm đá, kiếm hiệp Hồng Kông chiếu đầy ở quán cà phê bình dân thu hút loại khách rỗi thời gian ngồi đồng chật kín uống một ly cà phê năm bảy bình trà. Mấy ông xe ôm đứng ngay hông chợ nhờ thế cũng đỡ ngáp ruồi chờ khách.


Phía sau khu chợ Thái Bình đường Phạm Ngũ Lão ngày nay


Chợ Thái Bình ngày nay đã đổi thay như hàng trăm ngôi chợ trên đất Sài Gòn. Ðó là quy luật tự nhiên trong cuộc sống. Có cũ mới có mới. Nhưng nhiều khi cái mới đó lại làm ta tiếc nuối cảnh vật ngày xưa. Chính vì vậy, khi tình cờ tôi đọc bài báo nói về “Nhà chợ học” của nhà báo Ðỗ Tuấn khiến tôi thật thích thú. Tôi thích ông kỳ nhân Hồ Ðại Phước chuyên chụp hình chợ búa không chỉ trên đất Sài Gòn mà còn trên cả nước bởi ông cho rằng: “Ðó là nơi cất giữ nhiều kỷ niệm của mỗi con người. Ai mà không nhớ ngày còn bé theo mẹ, theo bà đi chợ, mua từng cái bánh, món đồ chơi. Chợ mãi sống trong lòng người Việt mình là vì thế”.

Trang Nguyên

Về Đầu Trang
Trình bày bài viết theo thời gian:   
Gửi bài mới   Trả lời chủ đề này    TRUNG HỌC DUY TÂN - PHAN RANG -> Truyện Ngắn, Bút Ký, Tạp Ghi... Thời gian được tính theo giờ GMT - 4 giờ
Trang 1 trong tổng số 1 trang

 
Chuyển đến 
Bạn không có quyền gửi bài viết
Bạn không có quyền trả lời bài viết
Bạn không có quyền sửa chữa bài viết của bạn
Bạn không có quyền xóa bài viết của bạn
Bạn không có quyền tham gia bầu chọn

    
Powered by phpBB © 2001, 2005 phpBB Group
Diễn Đàn Trung Học Duy Tân