Gửi: Fri Apr 24, 2015 12:14 pm Tiêu đề: Cách Sử Dụng "I" và "Y" và Nguyên Tắc Đánh Dấu Trong Tiếng Việt
Nhiều bạn trẻ ta-thán rằng khi viết văn, một số người có khuynh-hướng đổi “y” thành “i” trong các trường-hợp như “Bắc-Mỹ” thành ra “Bắc-Mĩ,” “Quý-Mùi” thành ra “Quí-Mùi,” và “thế-kỷ” thành ra “thế-kỉ,” v.v. Họ yêu-cầu tôi viết bài để giúp họ hiểu rõ tại sao lại có những trường-hợp như thế. Chính vì-thế, chúng tôi mới có động-lực để viết bài “Cách Sử-Dụng ‘i’ và ‘y’ trong Tiếng Việt.” Muốn hiểu rõ về cách ghép vần với nguyên-âm “i” hay “y” và phương-pháp đánh dấu trong tiếng Việt, trước hết chúng ta cần ôn lại về các chữ cái (tự-mẫu) cũng như các nguyên-âm và phụ-âm.
I. Nguyên-Âm và Phụ-Âm trong Tiếng Việt
Chữ “ i “ là chữ cái (tự-mẫu) thứ 9 trong 23 chữ cái của tiếng Việt và chữ “y” là chữ cái cuối cùng trong 23 chữ cái của tiếng Việt. 23 chữ cái của tiếng Việt gồm có: a, b, c, d, đ, e, g, h, i, k, l, m, n, o, p, q, r, s, t, u, v, x, y. Trong 23 chữ cái này, có 6 nguyên âm chính (a, e, i, o, u, y) và 17 phụ âm đơn (b, c, d, đ, g, h, k, l, m, n, p, q, r, s, t, v, x). Bốn nguyên âm “a, e, o, u” trong số 6 nguyên âm chính “a,e, i, o, u, y” này còn có thêm 6 chữ có dấu nữa (ă, â, ê, ô, ơ, ư) nên 4 nguyên-âm này trở thành 10 nguyên-âm: a, ă, â, e, ê, o, ô, ơ, u, ư.
Chính vì lý-do này mà tiếng Việt có tất cả 12 nguyên-âm: a, ă, â, e, ê, i, o, ô, ơ, u, ư, y. Ngoài 17 phụ-âm đơn, tiếng Việt còn có các phụ-âm kép. Các phụ-âm kép do hai hay ba phụ âm đơn làm thành (ch, gh, kh, ng, ngh, nh, ph, th, tr) hoặc do một phụ-âm đơn và một nguyên-âm chính (i hay u) làm thành (gi, qu).
Chính vì-thế, tiếng Việt có tất cả 28 phụ âm: b, c, ch, d, đ, g, gh, gi, h, k, kh, l, m, n, ng, ngh, nh, p, ph, q, qu, r, s, t, th, tr, v, x, và 12 nguyên âm: a, ă, â, e, ê, i, o, ô, ơ, u, ư, y.
II. Cách Sử-Dụng Nguyên-Âm “I” và “Y”
Tùy theo mỗi vần và theo nghĩa của mỗi chữ, có những trường-hợp ta chỉ được dùng “y” hay “i” để viết, chứ không thể dùng “i” để thay-thế cho “y” hay dùng “y” để thay-thế cho “i” được. Ở một số trường-hợp khác, trong cùng một chữ, có người viết bằng “i” có người viết bằng “y” như trong trường hợp “quí” hay “quý” chẳng hạn. Tuy-nhiên, theo phong-tục tập-quán, hầu-hết các nhà văn thường viết các chữ với nguyên-âm “y” hơn là “i” khi các chữ này có cùng một nghĩa và phát-âm giống nhau. Lý-do chính là vì các chữ có nguyên-âm “y” trông có vẻ lịch-sự, kính-trọng, quý-mến, trang-nhã, mỹ-thuật, và đầy tình-cảm hơn những chữ viết bằng nguyên-âm “i,” chẳng-hạn như trong trường-hợp của nhóm chữ “quý văn- hữu,” “quý ông quý bà,” “quý quan-khách,” “quý bạn,” “quý vị,” “quý chiến-hữu,” hay “quý cụ,”v.v.
A. Những Trường-Hợp Có-Thể Dùng “I” hay “Y” Cũng Được
Tùy-theo tập-quán hay thói-quen, có người dùng “i” hay “y” để viết cùng một chữ. Dù là được viết dưới dạng bằng nguyên-âm “i” hay “y,” nhưng khi được đọc lên thì chữ này vẫn có cùng một âm-thanh và cùng một nghĩa. Thí dụ: ì-ạch, ỳ-ạch; ì-ra, ỳ-ra; i-như, y-như; v.v.; hi-hữu, hy-hữu; du-hí, du-hý; hí-đài, hý-đài; hí-hởn, hý-hởn; hí-hửng, hý-hửng; hí-họa, hý-họa; hí-kịch, hý-kịch, v.v.; kí-cóp, ký-cóp; kì-cạch, kỳ-cạch v.v.; một li, một ly (a tiny bit), v.v.;mỹ-lệ, mĩ-lệ; mỹ-cảm, mĩ-cảm; mỹ-mãn, mĩ-mãn, v.v. ; ti-tiện, ty-tiện; ty-tiểu, ti-tiểu; tự-ty mặc-cảm, tự-ti mặc-cảm; năm tý, năm tí; tỳ-bà, tì-bà; tỳ-nữ, tì-nữ, v.v.; qui, quy (con rùa); nội-qui, nội-quy; chính-qui, chính-quy; vu-qui, vu-quy; qui-chế, quy-chế; qui-củ, quy-củ; qui-định, quy-định; qui-hàng, quy-hàng, v.v.
Ghi Chú:
* Khi viết văn, nhiều người chỉ ghép phụ-âm kép “qu” với nguyên-âm “y.” Tuy-nhiên, trong vài quyển Việt-Nam Tự-Điển, tác-giả chỉ đề-cập trường-hợp của các chữ do phụ-âm kép “qu” ghép với nguyên-âm “i” mà thôi. Còn về phụ-âm kép “qu” ghép với nguyên- âm “y” thì các tác-giả chỉ ghi: “quy, xt qui; quý, xt quí; quy,ợ xt quì; quỷ, xt quỉ; quy,ờ xt quĩ; quỵ, xt quị” (chữ “xt” là dạng viết tắt của “xem-từ”). Có quyển tự-điển lại ghi “quy (qui),” “quý (quí),” “quỳ (quì),” “quỷ (quỉ),” “quỹ (quĩ),” và “quỵ (quị).” Điều này có nghĩa là ta dùng “y” hay “i” để viết chữ có cùng một nghĩa cũng được.
* Trong trường-hợp danh-từ riêng như tên thành-phố, tên nước, hay tên người, v.v., nếu các chữ đã được viết bằng “i” hay “y” thì ta không được quyền tự-ý thay đổi như trong trường-hợp của tên thành-phố hay tên người sau đây: Thị-xã Qui-Nhơn, Mỹ-Quốc, Mỹ-Châu, tỉnh Mỹ-Tho, Mị-Châu (con gái vua Thục An Dương Vương lấy Trọng Thủy, con của Triệu Đà), Mị Nương (con gái vua Hùng Vương), GS. Doãn Quốc Sỹ, và CT. Trần Thy Vân, v.v.
* Khi đánh các dấu sắc, huyền, hỏi, ngã, và nặng lên chữ “quy” hay “qui,” chúng ta phải đánh dấu lên trên nguyên-âm “y” hay “i” vì chữ “u” trong chữ phụ-âm kép “qu” đã cùng với “q” để biến thành phụ-âm kép chứ không còn là một nguyên-âm nữa. Trong trường-hợp phụ-âm kép “th” ghép với vần “ui” hay “uy” thì các dấu phải đánh lên nguyên-âm thứ nhất “úi” (thúi) và “úy” (thúy). Nếu nguyên-âm thứ 2 có dấu sẵn như “uê” hay “uơ” thì các dấu phải đánh lên nguyên-âm thứ 2 này “uế” (thuế) và “uở” (thuở).
B. Những Chữ Chỉ Được Viết với Nguyên Âm “i”
1. Những chữ có các vần sau đây chỉ được viết với nguyên-âm “i”:
Những điều chúng tôi trình-bày trên đây là có ý-định giúp các bạn trẻ ở hải-ngoại có tài-liệu học-hỏi về cách ghép vần với nguyên âm “i” và “y” trong tiếng Việt. Việc ghép vần tiếng Việt hết-sức là quan-trọng. Chúng ta cần phải học-hỏi và nghiên-cứu mới thấu-đáo được. Có thấu-đáo được cách ghép vần tiếng Việt thì ta mới giỏi tiếng Việt. Có giỏi tiếng Việt ta mới xứng-đáng là người Việt và mới có cơ-hội học-hỏi về lịch-sử, phong-tục, và truyền-thống của tổ-tiên...
Khải Chính Phạm Kim Thư
Được sửa bởi THUY LOAN ngày Tue May 26, 2015 3:37 pm; sửa lần 1.
(khi 2 nguyên âm không có mũ hoặc móc, và không có phụ âm ở
cuối, đánh dấu trên nguyên âm giữa trừ hai biệt lệ là chữ gi và qu)
Tóm lại: nguyên tắc đánh dấu tổng quát là:
*Đánh dấu vào nguyên âm có mũ hay móc
*Đánh dấu trên nguyên âm nằm trước phụ âm hoặc nguyên âm cuối.
*Nếu 2 nguyên âm không có mũ hay móc, đánh dấu ở nguyên âm giữa trừ hai biệt lệ là “gi” và “qu” thì đánh vào nguyên âm kế “gi” và “qu”, thí dụ “quý”, nhưng nếu có hai nguyên âm đi sau “gi” hoặc “qu” thì đánh dấu vào nguyên âm sát cuối, thí dụ “quét”
Bạn không có quyền gửi bài viết Bạn không có quyền trả lời bài viết Bạn không có quyền sửa chữa bài viết của bạn Bạn không có quyền xóa bài viết của bạn Bạn không có quyền tham gia bầu chọn