Không có định nghĩa rõ rệt nào về tuổi già trong tiến trình của cuộc sống, và ở tuổi nào thì được gọi là già. Các triết gia và khoa học gia mỗi người định nghĩa khác nhau về tuổi già, và có cái nhìn khác nhau đối với người già trong tuổi trẻ của mình....
... Và rồi ai cũng có kinh nghiệm trong cuộc sống già, nhưng tới lúc già lại không nhận thức được để đưa ra được một quan niệm của mình về tuổi già. Vì lúc đó bộ óc của mình đã suy thoái, mình không còn là mình nữa. Do đó khi còn trẻ các khoa học gia đã tổ chức một buổi hội thảo đầu tiên trên thế giới về tuổi già vào năm 1938, nhưng mãi tới năm 1950 Thế Giới mới quyết định thành lập một Ủy Hội Quốc tế nghiên cứu về tuổi già, và một môn học mới được thành lập gọi là môn Lão Học (Gerontology) nghiên cứu về mọi góc cạnh của tuổi già, và hiện được giảng dạy tại các trường Đại. Học trên thế giới. Quan niệm về tuổi già được định nghĩa, những biến diễn của tuổi già được phân tích, hệ thống hóa và dẫn giải trên ba bình diện Sinh vật học, Tâm lý học, và Xã hội học. Trong phạm vi một bài báo tác giả chỉ có thể phân tóm lại như sau:
- Trước tiên các nhà nghiên cứu về Lão học lấy Sinh vật học làm chủ đề suy tư, khi phân tích con Người là tổng hợp những Tế bào hợp lại thành Bộ phận, nhiều bộ phận hợp lại thành Cơ thể.. Tuy cơ thể cấu tạo phức tạp nhưng chỉ có 3 loại: 1) Loại tế bào sanh sôi nẩy nở hàng ngày hàng phút như tế bào máu, tế bào da, tế bào xương, tế bào bắp thịt để thay thế những tế bào già đã chết. Nếu cơ thể chỉ có những loại tế bào này thì con người đã trường sinh bất tử. 2) Loại tế bào thần kinh là loại tế bào không có khả năng sinh sản, tế bào nào bị thương, bị chết là mất luôn. Tế bào thần kinh thuộc Não bộ, là bộ phận điều khiển sự sống của con người. Kéo dài được sự sống của những tế bào này là kéo dài được sự sống của con người. Phải để cho bộ óc làm việc là kéo dài giá trị của cuộc sống. Muốn cho bộ óc làm việc cần phải suy tư và hoạt động. 3) Loại thứ ba không phải là tế bào mà là nhũng vật dụng giúp cho tế bào nẩy sinh và phát triển như các chất Hữu cơ, Vô cơ trong các loại tế bào, và đặc biệt các khoáng chất Vô cơ trong tế bào xương. Qúa nhiều, quá ít các chất này đưa tới đóng cặn, kết tụ làm trở ngại cuộc sống tế bào, sinh bênh tật, đưa tới mau già.
- Lý thuyết về Tâm lý học dẫn giải và đề cao người già. Freud cho rằng đời sống con ngưới chia ra làm hai thời kỳ, thời kỳ đầu chỉ là sự phát triển về cơ thể, và giao tế với xã hội. Thời kỳ sau, nửa cuối của của đời mới thực sự giá trị, nó phát triển về nội tâm, tự khám phá ra những hiểu biết về mình phản ảnh với những hoạt động bên ngoài. Từ đó mới phân biệt được giá trị thực hữu của mình đạt đượịc trong quá trình phát triển con người. Những ai thiếu những cái đó trở nên lạc lõng, mất quân bình, thiếu định hướng, cuộc đời trở thành vô nghĩa. Có những lý thuyết khác cho rằng già chỉ là sự khủng khoảng tinh thần trong giá trị của cuộc sống: mất sự tôn trọng, mất sự chấp nhận sự chỉ giáo, nói con cái không những không nghe làm theo điều mình nói, mà không cho, không thèm nghe điều mình muốn nói. Bị từ chối sự chăm sóc vì con cái tự lập được, khủng khoảng với bạn bè, xóm giềng chung quanh. Già là sự bất xứng giữa thể chất và tinh thần. Già là sự tích lũy những xúc động trong cuộc sống như lúc được đề cao, khi bị chỉ trích, rồi từ đó mang đặc tính hoài cổ.
- Lý thuyết Xã hội học Già là sự chuyển tiếp những diễn tiến trong cuộc sống như gia đình, nghề nghiệp, xã hội, tôn giáo, đoàn thể, và ngay cả với chính mình như những ước vọng, kinh nghiệm, thất bại trong cuộc sống, ký ức của đời mình. Cứ mỗi sự thay đổi là có sự chuyển tiếp, những chuyển tiếp này ảnh hưởng mãnh liệt đến nội tâm, cam go chịu đựng, nhiều lúc không giữ nổi cảm xúc bật lên khóc tức tưởi (ngày mất miền Nam hoặc chiếm được miền Nam là một thí dụ). Những sự chuyển tiếp này cần phải có để đánh dấu sự phát triển nhưng cũng ghi nhận những đoạn đường đi đến tuổi già. Thí dụ một người con sắp xa cha mẹ đi học đại học, sau khi học xong chuyển tiếp nhận nhiệm vụ mới trong xã hội, chuyển tiếp lấy vợ, sanh con lập tổ ấm. Khi con khôn lớn, đứa con chập chững bỏ tổ ấm ra ngoài cuộc đời, tổ ấm trở nên hoang lạnh, một sự chuyển tiếp cô đơn đi dần đến về hưu, sức khỏe bị hạn chế, tiền bạc giảm dần, đau đớn lo sợ, hoang mang nhất là sự chuyển tiếp vào cõi chết.
Biến diễn của tuổi già
Con người ở vào tuổi 50 trở lên đã bắt đầu thay đổi, biến dạng từ trong lẫn ngoài, như tóc đã đổi mầu, da nhăn là những sự kiện nhận xét con người đã già. Dần dần những diễn biến về cơ thể về tuổi già làm cho người già phải đứng bên lề nhìn cuộc đời biến diễn.
Biến đổi nhận thức: Hệ thống thần kinh trực cảm đón nhận những cảm giác từ ngoài truyền đạt lên não bộ dần dần bị suy thoái vì tuổi già. Những cảm nhận về mùi vị, nhìn, sờ mó đều bị biến đổi rõ rệt. Những mầm tế bào ở lưỡi cho cảm nhận vị chua, cay, mặn, ngọt bị mất tới 70% ở tuổi 70, do đó ở tuổi này ăn uống không cảm thấy ngon. Về mắt bắt đầu từ tuổi 45 trở đi độ nhìn khi đọc sách đã bắt đầu giảm, đến tuổi 70 trở đi thì đa số mắt mờ không nhìn rõ, mắt bị đóng màng, đóng cườm. Về nghe, nghễn ngãng, điếc xảy ra rất thông thường, 39% người già ở tuổi 75 bị nghễnh ngãng, 54% có thể mất hẳn phần nào độ nghe ở tuổi 65. Bị điếc làm cho người già dễ tức giận xa lánh người chung quanh.
Biến đổi sự chuyển đạt ngôn ngữ, tư tưởng, trở ngại về đàm thoại, mất khả năng dùng và hiểu ngôn từ giao tế, nói ngọng, nói lắp đưa đến mất tự tin, không dám phát biểu, đưa đến tự cô lập, tự cảm thấy mình mất khả năng, quyền lực với người chung quanh. Dần dần mất định hướng đưa đến lẫn, lú lẫn.
Nhu cầu của tuổi già. Tuổi già, mọi sự đều thoái trào, và khả năng không còn có thể tự tạo, nên mọi nhu cầu của tuổi già nằm trong sự an toàn, sự yêu thương, không bị cô quạịnh, bỏ rơi. Đối với tuổi già sống trên mảnh đất quê Tổ khi xưa thì phần này không cần bàn tới vì phong tục tập quán theo đạo lý Khổng Mạnh, gia đình là thành trì bảo vệ đời sống của thành viên trong gia đình trong mọi trường hợp. Và người già trong gia đình là người mà mọi người phải chịu ơn, dù không sản xuất được cũng vẫn được kính trong và biệt đãi, được săn sóc nhiệt tình bằng tình thương thật sự. Trong cuộc sống đó đây hiện tại, Cá nhân là nền tảng của Xã hội, giá trị của cuộc sống dựa trên căn bản của sự sản xuất, còn sản xuất được còn được nuông chiều, cho vay, cho mua chịu đủ thứ, khi hết sản xuất được thì mọi. thứ đều bị lấy lại hết và đẩy ra ngoài lề một cách thô bạo, thiếu tình người, cuộc sống cô quạnh, trống trải, mất nhân phẩm trong trại. dưỡng lão. Giá trị của sự đãi ngộ tùy thuộc vào số tiền mình còn giữ lại được. Ở tuổi già Người già ở đây dược đẩy vào sống trong một thế giới riêng ảm đạm, không mầu sắc, cô đơn, mãi mãi suốt năm tháng trời trông đợi ngày Father day, Mother day để nhìn thấy những đứa con của mình bồng bế chạy trong mưa đạn, bão sóng, lam lũ cơ cực cho chúng thành người, vụt tới đua nhũng bó hoa, những lời chúc âu yếm, những cái ôm ghì chặt nhớ thương, rồi lại vụt đi để không biết năm tới có còn được găịp con mình nữa không.
Do đó nhu cầu của tuổi già tại đây phải được nghĩ tới:
Phải có tiền, tiền sống trong viện dưỡng lão, trong chung cư người già, phải tiền thuốc men chăm sóc, trù tính việc chi tiêu đừng để hết tiền mà vẫn chưa chết.
Phải nghĩ đến an ninh cá nhân, bị cướp bóc, bị hành hạ, bị chửi mắng, đe dọa trừng phạt, bị lấy tiền, có thể từ các nhân viên điều dưỡng chăm sóc.
Phải cẩn thận an toàn trong lúc di chuyển, té ngã, tai nạn xe cộ, cháy nhà v. v...
Phải biết giữ vệ sinh cá nhân, về răng miệng, da thịt, chân. Vì già máu lưu thông kém, da thịt dễ bị lở loét, tránh lạịm dụịng thuốc đau nhức và rượu.
Phải biết kết bạn hợp quần tránh cô quạnh.
Phải biết chuẩn bị chết, có chúc thư, di chúc sống, ủy quyền về sự chăm sóc sức khỏe của mình khi không còn minh mẫn, tránh khổ lụy cho người khác, nghĩa là quyền được chết, tránh bị hành hại. thể xác, như trường hợp bà Bouvia của California làm sôi nổi công luân trong các phiên tòa từ năm 1983 đến năm 1986, khi sự sống không còn, cơ thể phải lệ thuộc vào máy trợ sinh như trường hợp bà Terri Schiavo tiểu bang Florida đang làm sôn xao dư luận hiện tại. Thực ra bề sâu của sự việc là sự tranh chấp giữa hai nguồn tư tưởng Creator và Evolution tranh chấp triền miên từ mấy chục năm nay. Creator quan niệm sự sống của con người do Thượng Đế sáng tạo và định đoạt, Evolution rằng là sự biến thiên từ một tế bào, khi con người không còn tự điều khiển cuộc sống cho chính mình, phải lệ thuộc vào máy trợ sinh là cuôc sống không còn, và sự chôn cất thế nào. Phải có di chúc về của cải để lại.
Các bệnh của tuổi già: Sự sống của bất cứ sinh vật nào cũng gồm 5 tiến trình: 1) Sự dinh dưỡng. 2) Sự tuần hoàn. 3) Sư biến năng. 4) Sự bài tiết. 5) Sự quân bình nội sinh để giữ cho cơ thể hoạt động điều hòa. Người già bị ảnh hưởng cản trở tất cả các tiến trình trên, làm cho sự sống suy yếu kém dần rồi chết.
-Về dinh dưỡng. Vì số tế bào trong cơ thể bị giảm, cùng với sự thiếu hoạt động, nên số nhiệt năng xử dụng cho cơ thể giảm, nên không nên ăn nhiều như hồi còn trẻ.
- Về tuần hoàn. Hệ thống động mạch thường bị đóng cặn cứng lại, bắp thịt tim bị đóng mỡ, hoạt động của tim bị suy yếu, số lượng máu bơm đi giảm, thường tạo áp huyết cao.
- Về sự biến năng cũng bị giảm, năng lượng căn bản sử dụng cho cơ thể bị giảm khoảng 20%, hệ thống hô hấp giảm tới 60%, và thường bị thiếu dưỡng khí trong cơ thể. Một người trẻ ở trên cao độ 10 ngàn bộ vẫn có thể thở được, trong khi đó người già 80 tuổi ở khoảng 6 ngàn bộ là đã không thở được.
- Về bài tiết, số lượng tiểu tiện bị giảm, áp xuất của đường tiểu tiện cũng bị yếu, đái ra không mạnh, vì thận đã suỵ Sự đại tiện cũng bị khó khăn, ruột mất khả năng bóp đẩy, phân di chuyển trong ruột chậm vì sự thiếu nước. Do đó sinh nhiều các bệnh về ruột già kể cả ung thư ruột. Ăn uống dễ bị nghẹn vì cuống họng bị sơ cứng khó nuốt, dễ bị nghẹn, đồ ăn vào cuống phổi.
Về sự quân bình nội sinh, toàn thể hệ thống trong cơ thể bị suy yếu, sự hoạt động cơ thể không điều hòa sinh bệnh.
Do đó tuổi già sinh nhiều chứng bệnh suy thoái. Bệnh ảnh hưởng hệ thống thần kinh là người bị mất trí nhớ không định hướng đươc thời gian lẫn không gian, thái độ bất bình thường, nóng giận bất thường, đột nhiên tức giận trở nên hung dữ, nhiều khi chán nản lạnh lùng. Bị lẫn mất trí nhớ gồm lẫn cấp tính, lẫn kinh niên. Lẫn cấp tính thường bị ảnh hưởng vài ngày rồi trở lại bình thường do ảnh hưởng của bệnh phát sinh như tim phổi, thận, ảnh hưởng của rượu, dùng thuốc uống quá độ. Lẫn kinh niên thường do tuổi từ 65 trở lên và hầu như gần hết ở tuổi 80 trở lên là các bệnh suy thoái não bộ, như Alzeimer, Pakinson. Hoặc có thể do tai biến mạch máu não, hoặc Vitemin B12 và Folic acid bị thiếu trâm trọng cũng sinh ra tinh thân bị hủy hoại.
Té ngã, người già thường hay bị nhiều nhất, nguyên do hình dáng cơ thể đã bị thay đổi, xương lưng cứng, lưng còng, vai lệch, đầu gục về trước, cộng thêm bắp thịt giây chằng bị cưng, trí óc bị suy thoái không phối hợp được nhịp nhàng. Một loại té đặc biêt chỉ có người già bị, tạm gọi là " dựt té" là loại đang đi tư nhiên cẳng bị dựt hỗng lên trời, lưng đập xuống đất kêu "oai oái", người vẫn tỉnh táo không chóng mặt hay bị trượt té vấp váp, có thể các giây chằng nối xương với nhau (ligament) và các gân (tendon) nối xương với bắp thịt bị sơ cứng. Khi cơ thể bị thiếu calcium, bắp thịt đang cử động bị thiếu calcim co thắt lại làm cho dựt té. Khộng kiểm soát tiểu tiện, là một nỡi khổ tâm cho người già không những khó chịu cho cá nhân mà còn xấu hổ với người chung quanh, vì hệ thống thần kinh điêù khiển bọng đái bị hỏng, lỗ cổ co thắt của bọng đái bị cứng không co kín lại được, nước tiểu chảy ra ngoài ý định, hoặc do nhiếp hộ tuyến bị sưng ép ào bọng đái là cho đái són, đái lắt nhắt. không kiểm sóat được đại tiện do ruột già bị ung thư, ruột bị chai không thẩm thấu được nước sinh ra ỉa chảy, iả ra quần.
Yếu tố ảnh hưởng thiếu dinh dưỡng của tuổi gìa. Sự thiếu dinh dưỡng của tuổi già là do sự ăn uống không đủ chất cần thiết cho cơ thể, bộ máy tiêu hóa suy yếu rồi sợ không dám ăn, hoặc do các tế bào vị giác ở lưỡi mất dần khả năng nhận thức, ăn không thấy ngon, không thích ăn, lâu dần cơ thể suy yếu, năng lương hoạt động bị giới hạn đưa đến toàn bộ suy nhược, tạo bệnh, có bệnh phải uống thuốc, thuốc làm cho cơ thể không muốn ăn, làm mất các chất can thiết nuôi cơ thể. Triệu chứng thiếu chất đạm kinh niên là bắp thịt bị teo nhẽo, da nổi lên những đốm xậm thường gọi là da đồi mồi. Thiếu calcium do ăn uống thiếu hoặc ở trong nhà lâu không ra nắng sinh bệnh Rỗng xương (osteomalacia) hoặc bệnh Xốp xương (osteoporosis = bên nhà gọi là Loãng xương không đúng vì xương không phải là thể lỏng).
Thiếu vitamin A đưa tới mắt mờ, thiếu B12 đưa tới mát trí nhớ, mệt mỏi khó thở, thường kéo theo thiếu Folic acd ảnh hương đến các bệnh về gan và tim. Bị lở mép, lở lổ mũi, lở mặt, da xếp nép ở dưới mũi do thiếu vitamin Riboflavin (B2). Thấy nhức mình mẩy nhức trong gân thiếu vitamin B6 thường do ảnh hương của thuốc ảnh hưởng của rượu, Thiếu viamin C đưa tới mệt mỏi chảy máu lợi, nổi những mụn nhỏ da, thiếu vitamin B1 và chất đạm làm cho tinh thần bải hoải lẫn lộn, phù sũng. Thiếu các loại khoáng chất như chắt sắt (Iron) da tái mét, lở miệng khó nuốt, móng tay dễ gẫy, thiếu Potassium đưa tới hay buồn nôn, ói mửa, ê ẩm mình mẩy. Thiếu Phosphate bắp thịt mệt mỏi, người mệt nhoc, cảm thấy đau trong xương.
Dinh Dưỡng cho tuổi già
Những yếu tố góp phần vào sự sống lâu chính là nhờ dinh dưỡng, sự biết giữ gìn sức khỏe và năng vận động, đó là câu trả lời của những người sống trăm tuổi khỏe mạnh trên thế giới.
Lý thuyết về dinh dương cho tuồi già được bàn thảo ở đây chú trong đến số lượng tế bào bị chết trong tuổi già làm cho bắp thịt bị teo, da bị nhăn, các họat động nội tạng giảm dần như gan thận, các tế bào não bộ bị chết nhiều làm cho sự suy nghĩ, cử động chậm chạp. Và làm sao kéo dài sự sống của các tế bào não bộ, có đủ các vật liệu cần và đủ để thay thế các tế bào bị chết.
Năng lượng (calories) phải giảm. Tuổi già khối lượng bắp thịt bị teo nhỏ, ít hoạt động, nếu ta tiếp tục ăn đều số lượng thực phẩm như trước, số năng lượng dư thừa trở thành mỡ cơ thể sẽ mập và nở bề ngang, mặt bự, hông to bề ngang nhất là các bà, nhiều các chứng bệnh về tim, gan, thận, mạch máu phát hiện.
Gia tăng tỷ lệ chất đạm (protein). Nhiều các chuyên gia dinh dưỡng thoạt đầu nghĩ số lượng chất đạm cũng phải giảm dần theo tỷ số bắp thit bị teo, tế bào bị chết. Nhưng sau nhiều khảo nghiệm số lượng chất đạm trong bắp thịt bị mất đi theo tỷ số tổng số chất đạm trong cơ thể chứ không phải theo khối lượng của bắp thịt đối với cơ thể, nên một số chất đạm đã được đổi sang hoạt động biến năng tại các nội tạng trong tế bào xử dụng. Do đó hàng ngày cần khoảng 50g đến 70g chất đạm để có đủ số lượng Amino acid cần thiết tạo ra tế bào mới.
Giảm chất béo. Tuổi già gia tăng, số lượng chất đạm được đổi sang chất mỡ, do đó chất mỡ trong cơ thể gia tăng, nếu ăn nhiều chât béo sinh mâp phì, sinh nhiều các chứng bệnh về tim mạch máu, tiểu đường, áp huyết cao. Vì vậy số lượng chất béo phải giảm tối đạ
Chất đường (carbohydrate) trong cơ thể. Trong thực phẩm chất đường chiếm tới 70% tổng số năng lương cơ thể, số lượng đường glucose trong máu xướng dưới 90mg/100 phân khối máu sinh ra nhức đầu, đổ mồ hôi, tim đập nhanh, xuống dưới 70mg sinh ra co quắp tay chân, xuống dưới 50mg bị coma chết.
Vitamin và khoáng chất phải được gia tăng hơn so với tuổi trẻ vì các cơ phận suy yếu trong nội tạng đào thải ra nhiều khoáng chất, không thẩm thấu trở lại được, vậy cần phải có đủ khoáng chât thay thế cho hoạt động biến năng. Thí dụ nhu cầu cần thiết calcium cho người trẻ là 800mg mỗi ngày, người già phải cần tới 1500mg, nếu ăn vào phải ăn số lượng tới 2500mg mỗi ngày.
Phải gia tăng số lượng nước uống vào hàng ngày. Tổng số lượng nước trong cơ thể của người già giảm đi chỉ còn 50% sức nặng cơ thể. Nếu thiếu nước sinh ra các triệu chứng như khô môi, đắng lưỡi, áp huyết giảm, nhiệt độ gia tăng, táo bón, mắt xụp như buồn ngủ, nôn mửa và lẫn lộn. Quá nhiều nước trong cơ thể làm cho thận không đủ khả năng bài tiết nước sinh ra các bệnh về tim phổi, áp huyết cao, bệnh thân kinh.. Theo nguyên tắc, cứ mỗi ngày cơ thể cần 2000 ký lô calories phải cần 2 lit nước mỗi ngày hay cứ mỗi ký lô sức nặng cần phải uống 30 phân khối nước. Một người nặng 150lb khoảng 70 ký cần khoảng 2 lít nước mỗi ngày. Không nên ướng nhiều nước một lúc, cần phải chia uống làm nhiều lần. Tóm lại:
- Ăn nhiều những loại thực phẩm khác nhau, nghĩa là đổi món ăn hàng ngày, - Giữ cho sức nặng lý tưởng, không lên không sụt. - Tránh ăn nhiêu chất mỡ dầu, - Ăn nhiều thưc phẩm có tinh bột và chất sợ - Tránh ăn mặên, không nên ăn nhiều đường trắng biến thể, - Không nên uống rượu nhiều, - Uống khoảng từ 1 lít rưỡi đến 2 lít nước mỗi ngày, chia ra làm nhiều lần.
(Trong một dịp khác chúng ta sẽ thảo luận về làm sao quân bình âm dương trong dinh dưỡng để phòng ngừa bệnh tật.)
Nay Kính
Bác sĩ Nguyễn Thế Thứ, DC, PhD (in nutrition) |
Trang Bìa
Photo Albums
Trợ giúp
Tìm kiếm
Thành viên
Nhóm
Ghi danh
Lý lịch
Đăng Nhập
