TRUNG HỌC DUY TÂN - PHAN RANG :: Xem chủ đề - Nhà của người Sài Gòn
TRUNG HỌC DUY TÂN - PHAN RANG TRUNG HỌC DUY TÂN - PHAN RANG
Nơi gặp gỡ của các Cựu Giáo Sư và Cựu Học Sinh Phan Rang - Ninh Thuận
 
 Trang BìaTrang Bìa   Photo Albums   Trợ giúpTrợ giúp   Tìm kiếmTìm kiếm   Thành viênThành viên   NhómNhóm   Ghi danhGhi danh 
Kỷ Yếu  Mục Lục  Lý lịchLý lịch   Login để check tin nhắnLogin để check tin nhắn   Đăng NhậpĐăng Nhập 

Nhà của người Sài Gòn

 
Gửi bài mới   Trả lời chủ đề này    TRUNG HỌC DUY TÂN - PHAN RANG -> Truyện Ngắn, Bút Ký, Tạp Ghi...
Xem chủ đề cũ hơn :: Xem chủ đề mới hơn  
Người Post Đầu Thông điệp
Mây tím



Ngày tham gia: 24 Oct 2007
Số bài: 9547

Bài gửiGửi: Mon Jun 12, 2017 8:38 am    Tiêu đề: Nhà của người Sài Gòn
Tác Giả: Trang Nguyên

Nhà của người Sài Gòn

Sài Gòn thuở cuối thập niên 1950 còn nhiều con hẻm đất,
cây xanh trồng nhiều quanh nhà.


Có lần tôi hỏi ông “thầy” kiến trúc sư từng làm việc ở Tổng Nha Kiến Thiết và Thiết Kế Đô Thị của Sài Gòn ngày trước được phân công về Viện Quy Hoạch sau năm 1975 rằng, kiến trúc dân dụng Sài Gòn có thay đổi nhiều so với thời gian nửa thế kỷ trước? “Thay đổi nhiều lắm, từ vật liệu xây dựng cho đến kiểu kiến trúc bền chắc hơn bằng cách đúc bê tông cốt sắt. Tuy nhiên, khoảng đầu thập niên 1950, nhà đúc bê tông chưa nhiều và cũng không nhiều tầng. Đối với nhà ở dân dụng, thường chỉ một tầng sàn bê tông, mái lợp ngói. Nhà trong hẻm sử dụng vật liệu nhẹ, khung gỗ, vách gạch, gác ván, lợp mái tôn hay fibro”.’

Ông là một trong những Kiến trúc sư khoá đầu tiên của trường Ðại học kiến trúc hồi năm 1951 khi trường thành lập ở Sài Gòn. Ban đầu cha mẹ muốn ông học bác sĩ nhưng ông lại thích ngành thiết kế đô thị rồi tiếp tục học khoa thiết kế xây dựng trở thành kiến trúc sư trong thời gian Sài Gòn bắt đầu bùng nổ bộ mặt kiến trúc theo kiểu tân thời. Chỉ chuyện vẽ đồ án cho những công trình dân dụng, ông kiếm tiền xây được nhà lầu, sắm xe hơi. Ông kể, Sài Gòn phát triển những công trình tôn giáo và công sở từ những năm đầu thế kỷ 20, lúc đó ngành kiến trúc của ông còn chưa ra đời, dân học kiến trúc hầu hết tại miền Bắc trực thuộc trường Cao đẳng Mỹ thuật Ðông Dương. Về sau, trường chuyển về Ðà Lạt nhưng người theo ngành kiến trúc rất ít cho đến khi trường được xây dựng tại Sài Gòn.

Ông nhớ lại hai ba chục năm trước, thành phố Sài Gòn mở rộng ra các vùng ven đô như Gò Vấp, Hóc Môn, Thủ Ðức, Bình Chánh, Q.6, Q.8. Ngay cả Q.4 được xem là nội ô nhưng chỉ phát triển khu dân cư có quy hoạch tại các chung cư giáp Q.1, trong khi các con đường hướng ra bờ kênh lại không được quan tâm, nhà cửa ken kín, chật hẹp tạm bợ. Những khu vực vùng ngoại ô nhà cửa vẫn còn mái tranh vách gỗ như mấy chục năm trước. Chỉ một ít khu phố chợ tại trung tâm quận huyện mới xây những dãy nhà trệt hoặc một tầng vách gạch mái ngói đỏ. Lưa thưa một vài căn xưa xây gạch cột gỗ của những nhà cố cựu giàu có. Vùng trung tâm từ thời Pháp tại Q.1 và một phần của Q.3 và Q.5 là nhà biệt thự, nhà phố mặt tiền theo kiến thiết từ thời Pháp nhưng cũng chưa có cái nào xây nhà lầu bốn năm tầng. Hầu hết là nhà hai tầng lợp mái ngói, sàn xi măng hoặc tầng gác ván dầy. Nói chung kiểu thức xây dựng còn khá đơn giản, không cần kiến trúc sư thực hiện bản vẽ, ông thầu xây cất đủ sức để làm những ngôi nhà như thế. Ngoại trừ các công sở, khách sạn năm bảy tầng, đòi hỏi tính mỹ thuật, thiết kế bằng vật liệu nặng chắc chắn tuỳ theo lớn nhỏ mà kiến trúc sư và kỹ sư xây dựng đảm nhiệm công trình. Còn nhà dân thô sơ sử dụng vật liệu nhẹ chỉ cần xin giấy phép, kiếm ông thợ hồ là có thể dựng ngôi nhà theo ý muốn.


Nhà dân cư Sài Gòn khu vực đường Đề Thám Q.1 thuở thập niên 1960 ít xây lầu, nhà trệt hoặc một tầng, mái ngói hoặc tôn.


Tôi nhớ hồi còn nhỏ trong xóm có rất nhiều nhà trệt mái fibro hoặc nhà xây theo lô sườn gỗ có gác và ban-công cũng bằng gỗ. Hàng hiên tầng trệt thì dựng hàng rào song thưa. Thuở đó, tôi thấy kiểu cách xây dựng như thế nên thơ và giản dị, phù hợp với quang cảnh chung quanh còn nhiều thửa đất trống trồng chuối, nhiều con hẻm còn là đường đất hai bên lưa thưa vài ba cây chùm ruột, bông giấy bên cửa rào lúc nào cũng ra hoa tô màu cho khu phố lao động nghèo trở nên sống động. Mấy anh thanh niên có chỗ chơi thảy bi sắt (pétanque) mỗi ngày dưới bóng cây gòn mát rượi.

Tôi xin lan man đôi chút khi trong đầu chợt nhớ đến trò đánh bi sắt trên các con hẻm đất ngày xưa. Hồi đó, tôi không biết có nên gọi bi sắt là môn thể thao chính thống (tuy ngày nay môn này được xếp vào môn thể thao thi đấu ở SEA Games) hay là thể thao giải trí cũng như môn bóng gỗ (bowling) của châu Âu được xác định là thể thao giải trí. Trò chơi này có từ thời Pháp dành cho những người có cuộc sống khá giả. Trên mấy con hẻm chưa tráng xi măng, người ta dùng đầm nện một khoảnh đất cho phẳng và dẽ cứng. Ðứng ở mức vạch thảy bi hay cho bi đá bi khác đến gần bi điểm cách xa sáu bảy thước (nhỏ hơn hay có màu khác). Dân đánh bi chuyên nghiệp thường tụ tập vui chơi hay thi đấu ở Công Viên Tao Ðàn, trong khuôn viên sân đất của Câu lạc bộ Cercle (Cercle Sportif Saigonnais).

Trở lại chuyện xóm tôi, đâu khoảng năm 1967, đường ống nước khi đó mới được Sở Thủy Cục cho công nhân kéo vào tận hẻm sâu. Sẵn chương trình viện trợ vật liệu xây dựng (xi măng, tôn fibro) của chính quyền cho các gia đình nghèo có nơi ăn chốn ở sạch sẽ khang trang hơn. Người nghèo không cần xài thì đem bán cho người khác mua thêm để đủ số vật tư chỉnh trang một phần nhỏ của ngôi nhà. Dân xóm trên xóm dưới khu Hoà Hưng nơi tôi cư ngụ hè nhau đổ xi măng các con đường hẻm, xây lan can hiên nhà, kéo gạch ống về xây vách tường nhưng khổ nỗi không sao thay được cột nhà bằng gỗ. Mấy ông thợ hồ đóng đinh mười phân vào thân cột cái, cột con hai bên khung vách, dựng gạch xây tô. Một thời gian vài năm, mối mọt sinh sôi khó phát hiện vì làm tổ trong các lỗ gạch ống. Tối ngủ nghe tiếng mối ăn rào rạo.


Một căn nhà theo kiểu Tây ở Sài Gòn đang xây năm 1904..


Khung gỗ là cách thức phổ biến dựng nhà dân dụng hồi xưa ở thôn quê hoặc ở thành thị theo kiểu nhà phân lô với mục đích làm giảm giá thành xây dựng. Cột, kèo, đà ngang, đòn tay thường sử dụng gỗ dầu (rẻ tiền). Người ta cho rằng gỗ dầu cứng và nhẹ thích hợp cho nhà có diện tích nhỏ và mối mọt thường chê dầu hôi không ăn được. Nhưng thực tế, mối mọt rất thích gặm nhấm gỗ dầu và lũ rệp hôi rất thích chọn kẽ sàn ván làm nơi trú ngụ.

Rất nhiều nhà của dân lao động bình dân ở Sài Gòn có kiểu thức cấu trúc như vậy. Cũng có khi người ta không dùng cột gỗ mà xây cột gạch, xây tường, tô hồ, quét vôi. Thường người Sài Gòn thích quét màu vàng đất hay vàng chanh. Có lẽ do ảnh hưởng màu sắc của các dinh thự công sở thời Pháp. Cửa nẻo thường làm bằng gỗ thao lao đóng kiểu lá sách (cho thông thoáng nhưng ruồi muỗi dễ bay vào) sơn xanh lá cây đậm hay xanh dương xám, nền nhà trát vữa tô nước xi măng bóng láng. Cứ mỗi Tết đến nhà nào nhà nấy đều quét vôi cho tường nhà thêm mới.

Nhà khá giả thường có nền bằng gạch bông, mái ngói hoặc nhà đúc sàn lầu bằng bê tông cốt sắt. Nếu có cầu thang thường làm kiểu cầu thang hộp (gạch xây thành khối từng cấp, bên dưới cầu thang làm kho chứa đồ) chứ thuở đó cầu thang xương cá chưa phổ biến ở các loại nhà dân dụng. Mặt tiền dựng thông gió dọc ngang, vách tường tô đá rửa, đá mài kẻ chỉ màu tối hoặc dùng hồ (vữa xi măng) nhuộm màu giả gạch gốm, cửa lá sách thay bằng cửa kiếng có khuôn bông sắt trang trí. Từ thập niên 1960 nhiều cửa tiệm và nhà ở dân dụng ở mặt tiền bắt đầu có mốt dán gạch mosaic nhập từ Ý (không nhiều). Gạch mosaic đắt tiền, nhỏ chừng hai phân vuông hoặc nhỏ hơn đủ màu sắc dùng trang trí nhà bếp hay phòng tắm bên châu Âu nhưng nhập vào Sài Gòn nó được người ta ốp lên mặt tiền coi như một cách “sáng tạo” sử dụng vật liệu xây dựng mới. Vách bếp hay vách nhà tắm thường sử dụng gạch men. Tuy nhà lầu ba bốn phòng nhưng thường nhà chỉ có duy nhất một phòng vệ sinh dùng chung.


Nhiều nhà mặt tiền ở Sài Gòn sử dụng đá rửa, gạch mosaic.


Nhắc đến gạch bông, ở miền Tây thời trăm năm trước có rất nhiều nhà lai (kiểu nhà Việt Nam kết hợp phong cách châu Âu), nền lát bằng gạch bông rất đẹp. Một lần trong khi tìm tài liệu viết cuốn “Nhà xưa Nam bộ”, tôi đến Cù lao Giêng (An Giang), gặp chủ nhà còn cho xem hoá đơn nhập gạch bông từ bên Pháp. Màu sắc gạch bao năm không phai, bóng mượt, hoa văn sắc sảo. Gạch bông làm từ Pháp tốt khỏi chê nhưng thuở đó ở Sài Gòn có hãng gạch bông Thanh Danh nổi tiếng thường được dùng lát sàn cho nhiều dinh thự công sở. Rồi thuở thập niên 1960, ông Nguyễn Tấn Ðời lập hãng gạch bông Ðời Tân cung cấp vật liệu xây dựng khi Sài Gòn bùng nổ cơn sốt chỉnh trang và xây dựng mới nhà cửa.

Nhà đẹp đương nhiên đi liền với các đồ gỗ nội thất mà người am hiểu thường gọi là đồ gỗ đỏ Sài Gòn. Cho đến bây giờ tôi vẫn thích những loại tủ chưng chén dĩa, tủ mẹ bồng con, tủ cửa lùa, bộ xa-lông thùng với cái bàn tròn. Kiểu dáng giản dị, đẹp và bền chắc. Xin mượn đoạn văn của người bạn thân Phạm Công Luận viết bài “Tìm lại giấc mơ” trong quyển I Sài Gòn chuyện đời của phố kể một chút cảm giác lần ghé nhà thăm người bạn sống ở nước ngoài về Sài Gòn dựng căn nhà nhỏ để nhớ lại kỷ niệm xưa: “Căn nhà ngang độ bốn mét. Mặt tiền tô đá rửa, cầu thang đá mài. Giữa nhà bộ xa-lông gỗ gõ đỏ đóng theo kiểu hộp đơn giản, ngồi hơi ngả ra phía sau. Gạch bông mỗi cạnh hai tấc, hoa văn màu nâu đỏ, trầm lạnh nhưng sang trọng... Căn nhà tôi đang ngồi... vốn là đất trồng hoa ở Gò Vấp. Nhưng khi ngồi vào chiếc ghế cũ kỹ, một cảm giác êm đềm của thời trai trẻ sống ở Sài Gòn hơn bốn mươi năm trước trở lại. Nó gợi nhớ những căn nhà hồi xưa... ”.

Trang Nguyên
Nguồn: baotreonline.com

Về Đầu Trang
Trình bày bài viết theo thời gian:   
Gửi bài mới   Trả lời chủ đề này    TRUNG HỌC DUY TÂN - PHAN RANG -> Truyện Ngắn, Bút Ký, Tạp Ghi... Thời gian được tính theo giờ GMT - 4 giờ
Trang 1 trong tổng số 1 trang

 
Chuyển đến 
Bạn không có quyền gửi bài viết
Bạn không có quyền trả lời bài viết
Bạn không có quyền sửa chữa bài viết của bạn
Bạn không có quyền xóa bài viết của bạn
Bạn không có quyền tham gia bầu chọn

    
Powered by phpBB © 2001, 2005 phpBB Group
Diễn Đàn Trung Học Duy Tân